Ի՞նչ է նշանակում «հեղուկները հոսուն են» արտահայտությունը: Ո՞րն է հոսունության հետևանքը:

«Հեղուկները հոսուն են» արտահայտությունը նշանակում է, որ հեղուկները կարող են ազատ շարժվել և փոխել իրենց ձևը:

Ինչու՞ է հավասարակշռության վիճակում հեղուկի ազատ մակերևույթը հորիզոնական:

Հեղուկի ազատ մակերևույթը հորիզոնական է, քանի որ ուժերը հավասարակշռված են:

Հեղուկի ճնշման ուժերը միշտ ուղղահայաց են պինդ մարմնի հետ հեղուկի հպման մակե-րևույթին։ Ինչու՞:

Հեղուկի ճնշման ուժերը միշտ ուղղահայաց են պինդ մարմնի հետ հեղուկի հպման մակերևույթին, քանի որ հեղուկի մասնիկները չեն կարող դիմադրել ձգողության ուժին և շարժվում են ազատորեն՝

Բերեք հեղուկի ճնշման ուժերի դրսևորման մի քանի օրինակ:

Ինչպե՞ս կհիմնավորեք, որ հեղուկի առանձին մասերը փոխազդում են ճնշման ուժերով:

Հեղուկի առանձին մասերը փոխազդում են ճնշման ուժերով, քանի որ ճնշումը տարածվում է հավասարաչափ բոլոր ուղղություններով, ինչը նշանակում է, որ յուրաքանչյուր մասնիկ ազդում է հարակից մասնիկների վրա:

Ի՞նչ բնույթ ունեն հեղուկի ճնշման ուժերը։ Ինչո՞վ են պայմանավորված: Ինչպե՞ս են բաշխված ճնշման ուժերը հեղուկում:

Հեղուկի ճնշման ուժերը ուղղված են բոլոր կողմերին, պայմանավորված են մասնիկների բախումներով և տարածվում են հավասարաչափ, սակայն խորության մեծացման դեպքում ճնշումը բարձրանում է:

Ինչու՞ են հեղուկներն անվանում «անսեղմելի»:

Հեղուկներն անվանում են «անսեղմելի», քանի որ դրանք շատ փոքր, բայց որոշ չափով առկա դատարկ տարածություն ունեն, ինչը նշանակում է, որ դրանց ծավալը չի փոխվում ճնշման տակ, քանի որ հեղուկների մասնիկները մոտ են միմյանց և չեն կարող ավելի շատ սեղմվել, ինչպես գազերում։

Ի՞նչ է հեղուկի ճնշումը: Գրեք հեղուկի ճնշման բանաձևը: Ի՞նչ միավորներով է արտա-հայտվում հեղուկի ճնշումը:

https://meriiskandaryan.edublogs.org/2025/04/06/%d0%b8%d0%bd%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b5%d1%81%d0%bd%d1%8b%d1%85-%d1%84%d0%b0%d0%ba%d1%82%d0%be%d0%b2-%d0%be%d0%b1-%d0%b0%d1%80%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d0%b8/

Работали Мери и Анаит.

Աշխատանք դասարանում 

1. Բանաձևերի խնբերից յուրաքնչյուրին տո՛ւր տրված անուններից մեկը:

Ենթադրական եղանակ, հարկադրական եղանակ, հրամայական եղանակ, ըղձական եղանակ, սահմանական (սահմանում-որոշում, հաստատում, կարգավորում) եղանակ:

Ա. Գնում ես, գնալու ես, գնացել ես, գնացիր, գնում էիր, գնացել էիր, գնալու էիր-սահմանական։
Բ. Գնաս,գնայիր-ըղձական եղանակ։
Գ. Կգնաս, կգնայիր-եմթադրական եղանակ։

Դ. Պիտի գնաս,պիտի գնայիր-հարկադրական եղանակ։
Ե. Գնա՛, մի՛ գնա-հրամայական եղանակ։

2. Կարդա՛ տրված մտքերը և լրացրո՛ւ վերջին նախադասությունը:

Բայի դեմք է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանշը, որը ցույց է տալիս, թե ո՛ւմ կամ ինչի՛ն է վերագրվում գործողությունը:
Բայի թիվ է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիը, որը ցույց է տալիս` մե՞կ, թե՞  մեկից ավելի առարկաների է վերագրվում գործողությունը:
Բայի ժամանակ է կոչվում դիմավոր բխ

այի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է գործողության կատարման ժամանակը:
Բայի… է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է խոսողի վերաբերմունքը կամ տեսանկյունը գործողության կատարման նկատմամբ:

Անկատար-ում։

Ապակատար-ալու,ելու։

Վաղակատար-ե

լ։

Ժխտական-ի,ա։

1. Ընդգծված դերբայները այնպիսի դիմավոր ձևերով փոխարինի՛ր, որ համապատախանեն փակագծերում տրված եղանակավորմանը:

Ավելի դյուրազգաց ուղևորները առանձնացան իրարից :(ստույգ,հաստատ կատարված)

Անցիր անտառապատ բլուրը, գտնել աղետի հետքերը:( հրաման)

Շոգենավն անցնել նավաշինարանից, դուրս գալ ծովածոց, ու նորից զգացվել լիակատար ազատության գեղեցիկ խաբկանքը:(իղձ, ցանկություն)

Եթե ափը

• ծածկված լինի խիտ եղեգնուտով, այնտեղ ջրային թռչունների բներ կլինել: (ենթադրաբար,պայմանով կատարելի)

Դու պիտի հետևես նրանց և պիտի պարզես տեսակները: (անհրաժեշտություն, հարկադրանք)

Արշակունյաց թագավորության 387 թ. բաժանումը խախտեց հայ ժողովրդի միասնությունը և հանգեցրեց պետականության և ֆիզիկական վերացման սպառնալիքի։ Եկեղեցիներում և դպրոցներում գերակայում էին հունարենն ու ասորերենը, ինչը դժվարացնում էր քրիստոնեական ուսմունքի ընկալումը։ Մեսրոպ Մաշտոցը, ի տես այս խնդիրների, 405 թ. ստեղծեց հայերեն գրեր և սկսեց Սուրբ գիրքի թարգմանությունը։ Նա նաև հիմնեց առաջին բարձրագույն դպրոցը Վաղարշապատում, ինչը նպաստեց հայկական մշակույթի զարգացմանը։

Մեսրոպ Մաշտոցն ու իր աշակերտները, կրթություն ստացած հելլենիստական կենտրոններում, թարգմանեցին Աստվածաշունչը և անտիկ հեղինակների գործերը՝ զարգացնելով գիտության տարբեր ոլորտները։ Թարգմանությունները համարվել են կատարյալ և դրանով իսկ ձևավորեցին հայ նոր քաղաքակրթությունը։

Հարցեր և առաջադրանքներ.

1. Ինչպե՞ս կմեկնաբանես այն, որ ազնվական կանայք, ի տարբերություն ոչ ազնվական կանանց, կախման մեջ չեն եղել իրենց ամուսիններից:

2. Ինչո՞ւ էր անհրաժեշտ ստեղծել հայկական գրերը: Ի՞նչ նշանակություն ունեցավ հայոց գրերի ստեղծումը մշակույթի հետագա զարգացման համար:

3. Ինչո՞ւ Սասանյան կայսրությունն ու Բյուզանդիան համաձայնեցին թե՛ Արևելյան, թե՛ Արևմտյան Հայաստաններում հայկական դպրոցներ բացելուն:

4. Ինչո՞ւ միայն քրիստոնեության ընդունմամբ հնարավոր չէր պահպանել մշակութային առանձնահատկությունները և միասնականությունը:

5. Ինչո՞ւ էր կարևոր թարգմանական գրականության ստեղծումը, ի՞նչ նշանակություն այն ունեցավ։

6. Ինչո՞վ էր կարևոր պատմագրական միասնական ավանդույթի ձևավորումը: Ինչպե՞ս էին միմյանց լրացնում ստեղծված պատմագրական երկերը: Ինչո՞վ էր առանձնանում այդ շարքում Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը»:

7. Պատկերացրո՛ւ, որ դու Վռամշապուհ արքան ես: Հայ գրերի ստեղծման անհրաժեշտության հարցով քեզ են դիմել Սահակ Պարթևն ու Մեսրոպ Մաշտոցը: Դու գիտես, որ միայն քո ցանկությունը քիչ է. հարկավոր է նաև համոզել Սասանյան արքունիքին, որ թույլ տա հայկական գրերի ստեղծումն ու դպրոցներում դասավանդելը:

Ինչպե՞ս կփորձես համոզել Սասանյան արքունիքին՝ անհրաժեշտ թույլտվությունը ստանալու համար:

Սողունների արտաքին կառուցվածք բավականին առանձնահատուկ է, քանի որ նրանք առաջին ողնաշարավոր կենդանիներն են, որոնք հարմարվել են ցամաքային կյանքին: Սողունները տարբեր են երկկենցաղներից, քանի որ չեն կախված ջրից: Նրանք առաջացել են հին երկկենցաղներից՝ ստեգոցեֆալներից, իսկ սեյմուրիան, որը ապրել է ճահճերում, համարվում է սողունների նախահայրը:

Սողունները հասունանալով շնչում են միայն թոքերով: Այդ պատճառով նրանց մաշկը չոր է և չի մասնակցում շնչառությանը: Մաշկը ծածկված է եղջերային թեփուկներով կամ վահանիկներով, որոնք պաշտպանում են կենդանուն արտաքին վնասներից ու ապահովում ջրի խնայողություն: Այս թեփուկները չի աճում, ու դա միտված է մաշկափոխանակության անհրաժեշտությանը:

Սողունները ունեն եռախորշ սիրտ ու արյան շրջանառության երկու շրջան, ինչը շատ կարևոր է նրանց կյանքի համար: Սողունների բեղմնավորումը ներքին է, ինչը նշանակում է, որ հասուն մարմնի ներսում է տեղի ունենում բեղմնավորումը: Նրանք դնում են մեծ, սննդանյութերով լի և խիտ թաղանթով պատված ձվեր: Զարգացումը ուղղակի է, առանց կերպարանափոխության:

Սողունները, որոնք բեղմնավորվում են ներսում, զարգանում են օդային միջավայրում՝ հատուկ սաղմնային թաղանթների շնորհիվ: 180 մլն տարի առաջ սողունները, հատկապես դինոզավրերը, տիրում էին բոլոր կենսամիջավայրերին՝ թե ջրի մեջ, թե ցամաքում, թե օդում:

Իսկ այսօր, սողունները հիմնականում ապրում են տաք և չոր կլիմա ունեցող երկրներում, որովհետև նրանք սառնարյուն են: Նրանք հարմարվել են տարբեր միջավայրերում՝ ցամաքային, կիսաջրային ու ծովային։

Սողունների տեսակները շատ են՝ մոտ 7,5 հազար, բայց ամենատարածվածներն են կրիաները, կոկորդիլոսները, օձերը, մողեսները ու մի շարք անհետացած դինոզավրեր:

Լրացուցիչ ախատանք, պատասխանել հարցերին

1․Արտաքին ի՞նչ կառուցվածքային առանձնահատկություններ ունեն սողունները, ի՞նչով են նրանք տարբերվում ձկներից։

Սողունների արտաքին կառուցվածքը բավականին առանձնահատուկ է, քանի որ նրանք առաջին ողնաշարավոր կենդանիներն են, որոնք հարմարվել են ցամաքային կյանքին: Սողունները տարբեր են երկկենցաղներից, քանի որ չեն կախված ջրից:

2․Հայաստանում տարածված ի՞նչ սողուններ են ձեզ հայտնի։ Բերել մի քանի օրինակ։

Հայաստանում հանդիպում են սողունների 57 տեսակ, որոնցից 3 տեսակի կրիա, 26 տեսակի մողես, 28 տեսակի օձ։

3․Ո՞րտեղ են տարածված սողունները։

Սողունները հիմնականում ապրում են տաք և չոր կլիմա ունեցող երկրներում, որովհետև նրանք սառնարյուն են: Նրանք հարմարվել են տարբեր միջավայրերում ցամաքային, կիսաջրային ու ծովային:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Ո՞ր բառերի միջոցով է արտահայտվում խոսողի վերաբերմունքը (եղանակավորում նախադասությունը, ընդգծեք ):

Այնպես լինի, որ ինքը կարողանա խուսափել այդ հանդիպումից:

Պիտի գնա ու արևի մասին պատմի աշխարհին:

Եթե մարդկանց ու մեքենաների աղմուկը չլինի, ամեն առավոտ կլսեք ջութակի ձայնը:

Գոնե կարողացա խուսափել այդ հանդիպումից:

Անշուշտ գալու է և անպայման ամեն ինչ պատմելու է:

Ամեն առավոտ երևի լսում եք ջութակի ձայնը:

2. . Նախադասության մեջ շարադասության սխալ կա. ուղղի՛ր:

Որոշակիորեն արահետ ձգվեց բլուրն ի վեր, ու հասկացա, որ հասել ենք բլրի ստորոտին:

Արհետը որոշակիորեն ձգվեց բլուրն ի վեր, ու հասկացա, որ հասել ենք բլրի ստորոտին:

Դանակով ծակծկող փշերն ու լիանաները կտրում ու ճամփա էր բացում ետևից եկողների համար:

Ծակծկող փշերն ու լիանաները դանակով կտրում էր ու ճամփա բացում ետևից եկողների համար:

Նա աղմկոտ էր շնչում, բայց անաղմուկ ոտքերը դնում էր փափուկ խոտի վրա:

Նա շնչում էր աղմկոտ , բայց watching ոտքերը դնում էր փափուկ խոտի վրա:

Շատ հեշտ էր բարձրանում, կարծես հարթ քայլում էր ճանապարհով:

Կարծես հարթ ճանապարհով քայլում էր, շատ հեշտ էր բարձրանում:

Շատ լավ խոտերի բույնը քողարկում էին:

Խոտերի բույնը շատ լավ էր քողարկում։

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Կարդա՛ Աղայանի ,,Մանկական աշխարհայացք կամ Լույս ու մութ աշխարհները,, հեքիաթի առաջին մասը:

1. Դուրս գրի՛ր անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ:

Չկան։

2. Բնութագրի՛ր Գյուլնազ տատիկին:

Լուսահոգին ամեն բան գիտցող մի պառավ էր և շատ երեխայասեր։

3. Առաջին հատվածից դուրս բեր կարևոր միտք արտահայտող տողը կամ տողերը և մեկնաբանի՛ր:

Մի ժամանակ սա դալար է եղել և ձեզ նման փոքր։ Բայց երբ որ սկսել է բարձրանալ՝ շատ գոռոզացել է։ Պտուղ չի ունեցել, որ ճղները կռացներ, գլուխը խոնարհեցներ։ Աստված սրան բարձրանալու շնորհք է եղել տված, բայց սա իր գլխի պատիվը չի իմացել, Աստուծո ողորմությունը չի հասկացել։ Այս հիմարն ուզեցել է այնքան բարձրանալ, որ գլուխը երկինք հասցնե և իր ճղներով երկնքի սիրտը ծակծկե։ Աստված բարկացել է սրա գոռոզ մտածության վրա և ահագին բարձրությունից տապալել է»։

Ես համաձայն եմ այս հատվածի հետ քանի որ, իսկապես երբ մարդը Աստծո տվածը չի գնահատում և անշնորհակալի պես ուզում է ամենալավը լինել, ապա աստված նրան կպատժի իր սխալ քայլի պատճառով և մեծ դաս կտա նրան։

4. Կարդա՛ տեղեկություններ Աղայանի մասին (բանավոր ներկայացնել դասարանում):

Ղազարոս Աղայանը ծնվել է 1840 թվականի ապրիլի 4–ին։ 1853 թվականին ընդունվել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը, սակայն մեկ տարի անց ինքնակամ հեռացել։ Այնուհետև իր գիտելիքները լրացրել է ինքնակրթությամբ։Շուտով ապագա գրողը վերադառնում է գյուղ և փորձում իր ձեռք բերած գիտելիքներով զարգացնել շրջապատը։1862 թվականին Աղայանը ուսումը շարունակելու և մասնագիտության մեջ կատարելագործվելու մտադրությամբ ընկերոջ հետ մեկնում է Մոսկվա՝ որտեղ հանդիպում են մեծ դժվարությունների։  1902 թվականի մայիսին տոնվել է Աղայանի գրական գործունեության 40-ամյակը։

Հեքիաթներն Աղայանի ստեղծագործության մեջ մեծ կշիռ ունեն։ Նա հեքիաթը համարել է
իրական աշխարհի կարևոր միջոց։ «Անահիտ»–ը հայ հեքիաթագրության լավագույն նմուշներից է։

«Կարծես հեքիաթների միջից եկած, մեր իրականության մեջ քայլող մի զորապետ իշխան լիներ, լեռների քաջ որսկան, աշխարհե աշխարհ կտրող քարավանապետ»,– Աղայանի մասին ասել է Ավետիք Իսահակյանը:

Բայերի ժամանակային խախտումները գտի՛ր և ուղղի՛ր: Ուղղումներդ փորձի՛ր հիմնավորել:

Մեր կյանքի մեջ աշխուժություն էր մտցնում մարդանման կապիկը՝ Չամլին, որն ամեն առավոտ թեյ բերող սպասավորի հետ մտնում էր մեր ննջարանը: Մի ցատկով կտրեց դռնից մինչև մահճակալս ընկած տարածությունը և թռավ մահճակալիս: Ի նշան ողջույնի` շտապ-շտապ համբուրում էր ինձ իր խոնավ շուրթերով ու հետո տնքտնքալով հետևում էր, թե ինչպես եմ կաթ, թեյ ու շաքար (հինգ գդալ) լցնում իր բաժակը: Բաժակն ինձնից վերցնում էր հուզմունքից դողդողացող ձեռքով, մոտեցնում շուրթերին ու խմում ահավոր մի ֆռոցով: Առանց դադար տալու ավելի ու ավելի էր բարձրացնում բաժակը, մինչև որ այն շուռ էր գալիս մռութի վրա: Դրանից հետո վրա էր հասնում մի երկար ընդմիջում: Չամլին սպասում էր, որ կիսահալված շաքարը հոսի իր լայն բացված բերանի մեջ: Երբ համոզվեց, որ բաժակի մեջ էլ ոչինչ չկա, խոր հոգոց էր հանում ու բաժակը վերադարձրեց ինձ՝ այն աղոտ հույսով, որ նորից կլցնեմ:

Փակագծերում տրված ժամանակաձևերից տեքստին համապատասխանող ձևն ընտրի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Բարձր կրունկներով կոշիկներն առաջին անգամ երևացել են ուշ միջնադարյան Փարիզում: Բայց կինն իր կրունկներն ինչո՞ւ (պիտի պահի, պիտի պահեր) բարձր ու մարմնի ծանրությունը ոտքի թաթերի վրա (պիտի դնի, պիտի դներ): Պատճառն այն էր, որ այն ժամանակ Փարիզի փողոցները սալահատակված (չեն,չէին), և մարդիկ մի մայթից մյուսն անցնելու ժամանակ(խրվում էին, խրվեցին, խրվել են, խրվել էին) ցեխի մեջ: Եվ ահա մի հնարագետ կոշկակար, որն իր համար (հնարեց, հնարել է, հնարել էր) բարձր կրունկները, որոշեց մյուսների կոշիկներն էլ այդպես կարել:

Փակագծերում տրված ժամանակաձևերից տեքստին համապատասխանող ձևն ընտրի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

ա) Աշխարհի մեծածավալ հին գրքերից մեկը հայերեն «Մշո ճառընտիր» գիրքն է, որ (պատրաստեցին, պատրաստել են, պատրաստել էին) արջառի ու երինջի կաշվից: Դա յոթանասունհինգ սանտիմետր լայնություն (ունի, ուներ) և մոտ երեսուներկու կիլոգրամ (կշռում է, կշռում էր, կշռել է): Հայ գյուղացինրը մեծ գումարով փրկագնեցին ձեռագիրը, երբ սելջուկները դա (հափշտակել են, հափշտակում էին, հափշտակել էին):

բ) Միայն դինոզավրերն ու մյուս նախապատմական կենդանիները կարող էին տեսնել հայտնի ամենահին երկնաքարի անկումը, որովհետև երեք հարյուր միլիոն տարի առաջ, երբ դա (ընկավ, ընկել է, ընկնում էր, ընկել էր), միայն նրանք ( թափառել են, թափառել էին, թափառեցին, թափառում էին) ծառանման պտերների հսկա անտառներում: