ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱՐՏԱՎԱԶԴ II-Ի ՕՐՈՔ
Կրասոսի արշավանքը: Տիգրան Մեծին հաջորդեց որդին՝ Արտավազդ II-ը (Ք. ա. 55-34 թթ.): Նա ևս Արտաշեսյան արքայատոհմի նշանավոր ներկայացուցիչներից է: Ստացել էր հիանալի կրթություն, գրել է «ողբերգություններ, ճառեր ու պատմական երկեր»:
Ք. ա. 54 թ. Հռոմն արևելք ուղարկեց Կրասոս զորավարին, որի նպատակը Պարթևստանի գրավումն էր: Քանի որ Հայաստանը Արտաշատի պայմանագրով համարվում էր Հռոմի «դաշնակից և բարեկամ», Կրասոսը Արտավազդ II-ից պահանջեց օգնական զորք: Սակայն նա չկատարեց Արտավազդ II-ի պայմանները, որոնք բխում էին Հայաստանի շահերից:
Ուստի Մեծ Հայքի արքան նրան օգնություն չտրամադրեց:
Ք. ա. 53 թ. Կրասոսը սկսեց արշավանքը: Նույն թվականին Խառանի ճակատամարտում Հռոմեական զորքը ջախջախիչ պարտություն կրեց: Սպանվեց նաև Կրասոսը:
Մինչ այդ Պարթևստանի արքա Օրոդես II-ը Կրասոսի դեմ ուղարկել էր իր Սուրեն զորավարին, իսկ ինքը մեկնել էր Հայաստան: Հայ և պարթև արքաները բարեկամության դաշինք կնքեցին: Այն ամրապնդվեց պարթև արքայազն Բակուրի և Արտավազդ II–ի քրոջ ամուսնությամբ:
Արտաշատ մայրաքաղաքում տեղի են ունենում տոնական հանդեսներ: Դաշնակից արքաները ներկայացում էին դիտում, երբ բերվեց սպանված Կրասոսի գլուխը և նետվեց նրանց առջև` ի նշան հաղթանակի:
Հռոմեական նոր արշավանքը: Պարթևստանում Ք.ա. 38 թ. գահը զավթեց Օրոդես 2-ի որդի Հրահատը: Նրա գահակալությամբ հայ-պարթևական դաշինքը խզվեց:
Շուտով արևելք արշավեց մեկ այլ հռոմեացի զորավար Անտոնիոսը, որը նույնպես ծրագրում էր նվաճել Պարթևստանը: Նա, ելնելով Կրասոսի սխալներից, նախընտրեց արշավել Հայաստանի տարածքով, ինչպես ժամանակին խորհուրդ էր տվել Արտավազդ II-ը: Հայոց արքան որոշեց կրկին ստանձնել Արտաշատի պայմանագրով ունեցած պարտավորությունները:
Նա Անտոնիոսին տրամադրեց օգնական զորք և թույլատրեց պարթևների դեմ արշավել Հայաստանով:
Անտոնիոսը 100-հազարանոց բանակով Ք. ա. 36 թ. սկսեց ռազմարշավը, սակայն խայտառակ պարտություն կրեց: Հռոմեացիները այս արշավանքի ընթացքում կորցրին 44 հազար զինվոր: Անտոնիոսի զորքը հետ քաշվեց Հայաստան, որտեղ հայերը ապաստան տվեցին հռոմեացիներին:
Անտոնիոսը Հռոմում արդարանալու համար պարտության մեղքը բարդեց Արտավազդ II-ի վրա: Ք. ա. 34 թ. Անտոնիոսի զորքերն անակնկալ ներխուժեցին Հայաստան: Արյունահեղությունից խուսափելու նպատակով հայոց արքան գնաց բանակցությունների, սակայն խաբեությամբ ձերբակալվեց և տարվեց Եգիպտոս: Մեծ Հայքի թագավոր հռչակվեց Արտավազդի որդին՝ Արտաշես II-ը (Ք. ա. 30-20 թթ.):
Սակայն Արտաշեսն ի վիճակի չեղավ պայքարելու հռոմեացիների դեմ: Նա հարկադրված՝ իր զորքով ապաստան գտավ Պարթևստանում: Վերջինիս արքան, հասկանալով իր սխալը, որոշել էր բարեկամանալ Հայաստանի հետ:
Անտոնիոսը Եգիպտոսում պահանջեց, որ գերված Արտավազդ II-ն ու նրա ընտանիքը խոնարհվեն և երկրպագեն իր կնոջը` Կլեոպատրային, դրա դիմաց խոստանալով ազատություն: Սակայն վեհանձն արքան և նրա ընտանիքն արհամարհեցին Անտոնիոսին` գերադասելով արժանապատիվ մահը: Ք. ա. 31 թ. Արտավազդ II-ը և հայոց թագուհին մահապատժի ենթարկվեցին: Իսկ երկու արքայորդիները մնացին պատանդության մեջ և ուղարկվեցին Հռոմ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ե՞րբ է գահակալել Արտավազդ II-ը: Բնութագրե՛ք նրան:
Արտավազդ II-ը գահակալվել է Ք. ա. 55-34 թթ։ Նա ևս Արտաշեսյան արքայատոհմի նշանավոր ներկայացուցիչներից է: Ստացել էր հիանալի կրթություն, գրել է «ողբերգություններ, ճառեր ու պատմական երկեր»:
2. Ե՞րբ է տեղի ունեցել Կրասոսի արշավանքը և ինչպե՞ս է ավարտվել:
Ք. ա. 53 թ. Կրասոսը սկսեց արշավանքը: Նույն թվականին Խառանի ճակատամարտում Հռոմեական զորքը ջախջախիչ պարտություն կրեց: Սպանվեց նաև Կրասոսը:
3. Ե՞րբ է կնքվել և ինչո՞վ է ամրապնդվել հայ–պարթևական դաշինքը:
Հայ և պարթև արքաները բարեկամության դաշինք կնքեցին: Այն ամրապնդվեց պարթև արքայազն Բակուրի և Արտավազդ II–ի քրոջ ամուսնությամբ:
4. Ո՞ր թվականին սկսվեց Անտոնիոսի արշավանքը: Ներկայացրե՛ք դրա արդյունքները:
Անտոնիոսը 100-հազարանոց բանակով Ք. ա. 36 թ. սկսեց ռազմարշավը, սակայն խայտառակ պարտություն կրեց:
5. Ե՞րբ և ինչո՞ւ գերվեց Արտավազդ II արքան:
Ք. ա. 34 թ. Անտոնիոսի զորքերն անակնկալ ներխուժեցին Հայաստան: Արյունահեղությունից խուսափելու նպատակով հայոց արքան գնաց բանակցությունների, սակայն խաբեությամբ ձերբակալվեց և տարվեց Եգիպտոս:
6. Ի՞նչ վեհանձն արարքով աչքի ընկավ Արտավազդ II-ի ընտանիքը գերության մեջ:
Անտոնիոսը Եգիպտոսում պահանջեց, որ գերված Արտավազդ II-ն ու նրա ընտանիքը խոնարհվեն և երկրպագեն իր կնոջը` Կլեոպատրային, դրա դիմաց խոստանալով ազատություն: Սակայն վեհանձն արքան և նրա ընտանիքն արհամարհեցին Անտոնիոսին` գերադասելով արժանապատիվ մահը: Ք. ա. 31 թ. Արտավազդ II-ը և հայոց թագուհին մահապատժի ենթարկվեցին: Իսկ երկու արքայորդիները մնացին պատանդության մեջ և ուղարկվեցին Հռոմ:
Առաջադրանքներ /վեցերորդ մաս/
Առաջադրանքներ
1. Մգեցված բառերը բացատրի՛ր։
Հեկեկալ — անընդհահ-անընդհատ շունչ քաշելով լացել։
Հնոտիք — հին՝ հնամաշ հագուստներ։
Զմայլանք — հիացում։
Խոփ — գութանի կամ արորի մետաղյա այն մասը, որ խրվում Է հողի մեջ և պատռում նրա շերտը։
Մագաղաթ — հին թուղթ։
2. Ո՞րն է հեքիաթի գաղափարը։
Գաղափարն այն է, որ ինչքան արվեստ իմանաս այդքան հարուստ կլինես ամեն ինչով, և նաև սովորեցնում է որ հանուն սիրո մարդը պատրաստ է ամեն ինչի, նույնիսկը իր կյանքը տալու։
3. Ի՞նչ սովորեցչեց քեզ այս հեքիաթը։
Հեքիաթը սովորեցնում է, որ պետք է ունենալ քո արվեստը։Եվ նաև սովորեցնում է, որ եթե սիրում ես պետք է կյանքտ տաս։
4. Պարտադի՞ր է որևէ արհեստի կամ մասնագիտության իմացությունը, ինչո՞ւ։
Այո իհարկե, քանի որ դրա շնորհիվ դու ապագայում հարուստ կլինես։
Անահիտ /հինգերորդ մաս/
Առաջադրանքներ
1. Մգեցված բառերը բացատրի՛ր։
Սաստկացնել — ուժեղացնել։
Սպանդարան — զոհարան։
Դադրած — հոգնաց։
Կեղծավորություն — սուտ բաներ անել։
Տարտարոս — հունական դիցաբանության մեջ՝ դժոխք։
Ջուլհակ — մանածագործական հաստոցով՝ ոստայնով զանազան կարգի կտորեղեն գործող արհեստավոր։
Զարհուրելի — սարսափելի։
Եղեռնագործություն — չարագործություն։
ոսկեզօծ — ոսկեպատ։
Անշեջ — անմոռաց։
Ահեղագոչ — ահեղ գոչյունով։
Սնապաշտ — դատարկ՝ անմիտ բաների պաշտամունք ունեցող մարդ։
Անձնապաշտպանության — ինքնապաշտպանություն։
Ասպանդակի — թամբից կախված ոտնատեղ։
Հրացայտ — կրակ ցայտող։
Ժրաջան — աշխատասեր։
2. Այս հատվածից ելնելով բնութագրի՛ր Անահիտին։
Անահիտը շատ խիզախ էր, բարի, համարձակ և քաջ։
3. Ի՞նչ ազդեցություն թողեց Անահիտը Պերոժ քաղաքի բնակիչների վրա։
Նա շատ լավ ազդեցություն թողեց, քանի որ նա նրանց փրկեց։
Անահիտ /չորորդ մաս/
1. Առանձնացրո’ւ անհասկանալի բառերը և բացատրիր բառարանի օգնությամբ։
Ողորմած — գթած։
Մեհյան — հեթանոսական տաճար։
Սինի — մեծ ափսե։
Կոհակ — մեծ ալիք։
Անահիտ /երրորդ մաս/
Առաջադրանքներ
1. Բացատրի՛ր մգեցված բառերը։
Գերեվաճառ — գերիներ վաճառող մարդ:
Ճրագ — լույս։
Շինական — գյուղացի:
Բարբարոս — վայրենի:
Վախճանվել — մահանալ:
Երթալ — գնալ:
Հոժարություն — համաձայնություն:
Մեհյան — տաճար։
Քստմնել — զզվել:
Քարայր — քարանձավ:
Համրվել — հաշվված լինել:
Հեկեկալ — բարձրաձայն լացել:
2. Անահիտի կարծիքով ինչպիսին պետք է լինի թագավորը։
Անահիտի կարծիքով թագավորը նույնպես պետք է լինի հասարակ,պարզ,մարդկանց նման։
Անահիտ երկրորդ /մաս/
Առաջադրանքներ
1. Մգեցված բառերն առանձնացրո՛ւ և բացատրի՛ր։
Նշմարում — ասել, ակնարկել։
Կակղացնել — փափկացնել։
Մուրազ — ցանկություն։
Նաժիշտ — սպասավորուհի։
Ռամիկ — գյուղացի։
Կշտին — ծառերի ավելորդ հյուղերը կտրել։
Հինել — պատռտած տեղը հյուսելով լցնել։
Այգեկութ — այգու բերքը հավաքելը՝ քաղելը։
Բանեցնիլ — օգտագործել։
Ուխտ եմ դրել — երդվել։
Դիպակ — մետաքսյա ոսկեթել և արծաթաթել կտոր։
Ընծա — նվեր։
2. Ի՞նչ վերաբերմունք ունեին թագավորն ու թագուհին, իշխանավորները, հասարակ մարդիկ Վաչագանի՝ Անահիտի հետ ամուսնանալու որոշման վերաբերյալ։
Թագավորը դեմ չէր, բայց նրա կինը թագուհին դեմ էր, իսկ մարդիկ չէին հավատում և ծիծաղում էին, քանի որ նրանք մտածում էին,թե ինչպես կարող է թագավորի վորդին ամուսնանա հովվի աղջկա հետ։
3. Գիտեմ, որ այդպես է, բայց ո՞վ գիտե, աշխարհք է, այսօրվան ծառաների տերը վաղը կարող է ի՛նքը լինել ծառա, թեև նա թագավոր էլ լինի եղած։ Արհեստը մի այնպիսի բան է, որ ամենայն մարդ պիտի գիտենա, թե՛ ծառա լինի, թե՛ տեր, թե՛ թագավոր և թե՛ իշխան։
Համաձա՞յն ես Անահաիտի հետ, ինչո՞ւ։
Իհարկե ես համաձայն եմ, քանի որ մարդ պետք իմանա իր ուզած և սիրած արվեստը, քանի որ եթե դու ինչ որ դեպքի ես ընկնում, քեզ քո արվեստը միայն կարող է փրկել։
4. Այս հատվածում ի՞նչ է ասում է գրագիտության մասին։ Համառոտ ներկայացրո՛ւ։ Հեքիաթում մի քանի անգամ նշվում է Մեսրոպի անունը, ո՞ւմ նկատի ունի։
Անահիտն ասում է, որ իր աշակերտներին գրել և կարդալ է սովորեցնում: Երբ Մեսրոպը եկավ նրանց մոտ և խորհուրդ տվեց, որ յուրաքանչյուր մարդ սովորի կարդալ, որպեսզի ինքնուրույն կարդա և հասկանա Ավետարանը: Այստեղ նշված է Մեսրոպ Մաշտոցը:
Անահիտ /առաջին մաս/
Առաջադրանքներ
1. Բացատրի՛ր մգեցված բառերը։
թագավորանիստ — թագավորի նստավայր։
ասպարեզ — լայն տարածք։
միամոր — մինուճար։
ակնապիշ — ուշադիր։
Շինած — կառուցած։
Համբավ — հռչակ։
Տարակուսության — զարմանք։
Հոժարել — ցանկանալ։
Ճգնվել — ջանք, ուժերի լարում:
Դադրած — դադարել։
Փարչ — աման։
Վայելչակազմ — գեղեցիկ կազմվածք ունեցող։